Leyniþjónusta - símahleranir o.fl.

  

Skömmu eftir að varnarsamningurinn var gerður óskuðu þar til bær bandarísk yfirvöld að sett væri á stofn íslensk leyniþjónusta,sem þeir gætu treyst og átt beint samband við.

Svo virðist sem sendiherra Bandaríkjanna hafi komið á leynilegu sambandi við Bjarna Benidiktsson þáverandi utanríkisráðhr. og óskað eftir beinum  tengilið við rannsóknardeild hersins og FBI. Bjarni mun hafa falið Baldri Möller ráðuneytisstj. í dómsmálaráðuneytinu,Sigurjóni Sigurðssyni,lögr.stj.í Reykjavík  og hann fól yfirmanni útlendingaeftirlitsins Árna Sigurjónssyni daglega umsjón  og stjórnun  leyniþjónustunnar.Nokkrir lögreglumenn voru færðir yfir í deild útlendingaeftirlitsins til að sjá um þau störf,sem flokkast undir leyniþjónustu - og öryggisstörf  vegna þess ástands sem þá ríkti v/kalda stríðsins.Þá voru ákveðnir lykilmenn í almennu – og rannsóknarlögreglunni nýttir til  ákveðinna leyniþjónustustarfa .Mikil leynd hvíldi yfir störfum rannsóknaraðila bæði er tók til samvinnu við bandarísku leyniþjónustunna og aðgerða gegn svonefndum austantjaldsríkjum.

 

                   Eftirlit  og aðgerðir gegn njósnum sovétríkjanna. 

Eftirlit með rússneskum njósnurum og sambönd þeirra við grunsamlega innlenda aðila var afar tímaverkt og vandmeðfarið,enda unnið að verulegu leiti í samráði við bandarísku leyniþjónustuna Allur tæknibúnaður var fenginn frá USA,s.s sjónaukar,fjardrægar myndavélar,stefnuupptakarar, upptökutæki o.fl.Þá komu hingað  til lands sérhæfar tæknideildir frá leyniþjónustu Bandaríkjanna til að rannsaka fjarskipta- og  upptökustarfsemi sovétríkjanna hérlendis,enda  þá vitað  að þeir höfðu komið sér upp sértækum upptöku – og fjarskiptabúnaði í sendiráðinu,sem reyndist þeim auðveld leið inn í íslenska símakerfið sem var allt ofanjarðar og óvarið.

Fylgst var með óeðlilega miklu umfangi af diplómata pósti og frakt til rússneska sendiráðsins,sem var ekki í neinu samræmi við reglur Vínarsáttmálans frá l972  um meðferð slíkra flutninga.Bandarískir leyniþjónustu menn höfðu oft gert athugasemdir við umrædda flutninga,en viðskiptahagsmunir Íslendinga á þeim tíma á sölu fiskafurða til Rússlands fyrir eldsneyti v/þorskastríðsins virtist koma í veg fyrir aðgerðir af hálfu viðkomandi yfirvalda hérlendis Vitað var um mikinn fjölda rússneskra njósnara sem hingað komu á

fölskum nöfnum skráðir sem starfsm.sendiráðsins eða viðskiptaftr. en bandaríska leyniþjónustan  hafði  oft haldgóðar upplýsingar um rétt heiti  fjölda þeirra,sem auðveldaði ísl. leyniþjónustu eftirför þeirra.

 Víðtæku eftirliti var beitt af bandarísku leyniþjónustunni til að afla upplýsinga um starfsemi rússnesku njósnarana og tengiliða þeirra. og upptökum beitt með aðstoð íslenskra þýðenda.   Beintengdar upptökur símahlerana við Landssímann sem fram fóru á lögreglustöðinni við Hverfisgötu og teknar voru fyrst upp á stálþráð og síðan segulbönd fóru fram á ábyrgð lögreglustj.í Reykjavík(upplýsa þarf hvaða gögnum var eytt og hver sá um framkvæmd þess).Heimildir á rannsóknum er varðar  þjóðaröryggi  lýtur allt öðrum og víðtækari reglum hervelda  um uppljóstrunar aðgerðir en hér tíðkast Hvort viðkomandi ísl.stjórnvöld hafi farið út fyrir þær lagaheimildir sem gilda um uppljóstrunaraðferðir samk.ísl.lögum þarf að rannsaka til hlýtar til að eyða allri óvissu þar um.

 

                                                          Ábyrg leyniþjónusta 

 Lögboðin öryggis – og leyniþjónusta þarf að vera hér til staðar eins og hjá öðrum fullvalda ríkjum Það hefur  valdið þjóðinni ýmsum vandkvæðum í framkvæmd löggæslumála og samskipta við erlendar leyniþjónustur að vera með ein hver skonar feluleika  starfsemi í þessum málaflokki af pólutískum ástæðum. .Tillögur núverandi dómsmálaráðhr.um öryggis – og leyniþjónustu  virðist skorta  skipulag, sjáfstæði og frumkvæði til að gegna sínu hlutverki á skilvirkan hátt,er reyndar eins konar viðhengi við embætti ríkislögreglustj.Hér þarf að sýna kjark og dug til að ná settu marki. Svo virðist sem ákveðnir forustumenn innan Sjálfstæðisfl. hafi náð því markmiði að koma sínum flokkbræðrum í nánast öll helstu stjórnsýslustörf innan  löggæslunnar í landinu.Það er lýðræðinu hættulegt eins og nú er háttað  að einn og sami stjórnmálafl.geti að stærstum hluta farið með löggjafar-framkvæmda og dómsvaldið.Upphaf og málsmeðferð Baugsmálsins er dæmigert um slíka þróun.

 

                                                      Heiðarleiki –trúnaðarheit.

 

 Mjög erfitt er að upplýsa svona mál sem varða trúnaðarheit sem menn gangast undir við starfsráðningu sbr.löggæslumenn,starfsmanna Landsímans o.fl.

Við uppljóstrun og rannsóknir  sakamála þarf að sanna jöfnum höndum sök eða sýknu.Oft verða löggæslumenn að láta mál niður falla v/persónulegrar trúnaðarheita þeirra sem hlut eiga að máli.Mér barst fjöldi bréfa og upphringingar um sakamál frá fólki sem ekki vildi láta nafn síns getið, einnig fjöldi manna sem sagði til nafns,en taldi sig ekki vegna starfs

eða persónulegra tengsla  geta staðfest frásögn sína í lögregluskýrslu eða fyrir dómi.Ég brást aldrei trúnaði við upplýsingaaðila,það er sú skylda sem ávallt hvílir á heiðarlegum löggæslumanni sem og öllum öðrum.Vitanlega verða menn að kunna að meta hvort viðkomandi frásögn er aðeins sett fram til að vinna tjón á mannorði annara,eða hvort heiðarlegur ásetningur liggur til grundvallar.

 

                                                          Símahleranir.

 

Ég varð að búa við það á sínu tíma að síminn hjá mér var oft og langtímum saman hleraður af ógreindum gerendum og farið ítrekað inn á heimili mitt og rótað til í skjölum(ég veit hverjir áttu þar hlut að máli) .Ennfremur var fylgst með mér persónulega og m.a.veitt eftirför á þeim tíma,sem Ólafur Jóhannesson var dómsmálaráðhr.og mikil átök voru milli hans og okkar Vilmundar Gylfasonar,Halldórs Halldórssonar blm. o.fl.Mér barst vitneskja um þessar hleranir frá aðilum sem vildu leggja mér lið ,frá þeim  greini ég aldrei fremur en öðrum þeim upplýsingaaðilum sem  hafa veitt mér ómetanlega aðstoð við uppljóstrun sakamála.Fyrning skiptir engu máli í þessum tilvikum.

.Ég held að það sé löggjafarvaldinu holt að skoða vel alla forsögu þessara mála áður en leyniþjónusta verður stofnuð.Undirlægjuháttur og taumlaus fylgisspekt einkenndi þá Íslendinga sem voru þátttakendur rísaveldanna í þessum hildarleik.Það væri þarft verk að skrá það á spjöld sögunnar,en láta þessi meintu “trúnðarbrot”símahlerana lönd og leið.

 

                             Kristján Pétursson,fyrrv.deildarstj